فهرست مطالب
1. مقدمه
2. بیولوژی طبیعی توسعه دندان
3. انواع سلول‌های بنیادی دندانی
4. مکانیزم‌های مولکولی بازسازی دندان
5. پلتفرم‌های مهندسی بافت
6. مطالعات پیش‌بالینی و حیوانی
7. کارآزمایی‌های بالینی اخیر
8. چالش‌ها و موانع
9. چشم‌انداز آینده و کاربردهای بالینی
10. نتیجه‌گیری
11. منابع
—
1. مقدمه
در سراسر جهان، میلیون‌ها نفر از بی‌دندانی و مشکلات مرتبط با آن رنج می‌برند. روش‌هایی مانند ایمپلنت، پُرکردن و پروتز رایج هستند، اما جایگزین‌‌های بیولوژیک مستقیم، مانند بازسازی دندان واقعی، روشی انقلابی محسوب می‌شود. به کمک تحقیقات گسترده در حوزه‌ی دندانپزشکی بازساختی، اکنون مسیرهایی برای رشد مجدد دندان با استفاده از سلول‌های بنیادی مهیا شده است .
2. بیولوژی طبیعی توسعه دندان
مراحل گراف توسعه‌ی دندان شامل تعاملات پیچیده بین اپیتلیوم و مزانشیم و دخالت سلول‌هایی چون ameloblast و odontoblast هستند . در شرایط آسیب یا فقدان، این روند طبیعی متوقف می‌شود و فقط با مداخله‌ی بیولوژیکی امکان‌پذیر می‌شود.
—
3. انواع سلول‌های بنیادی دندانی
۳.۱ سلول‌های بنیادی پالپ دندان (DPSCs)
قادر به تمایز به odontoblast، osteoblast، نورون‌ها، و غیره هستند
قابل جمع‌آوری از دندان‌های عقل و شیری
۳.۲ سلول‌های بنیادی لیگامان پریودونتال (PDLSCs)
تمایز در بافت‌های پیوندی، استخوان، سیمانوم، غضروف و چربی
۳.۳ سلول‌های بنیادی از دندان شیری (SHED)
سرعت تکثیر بالا و آسان برای جمع‌آوری
۳.۴ سلول‌های بنیادی مشتق از iPSCs و ESCs
قابلیت تبدیل به ameloblast‑like و odontoblast‑like با استفاده از BMP‑4 و علامت‌گذاری NT‑4
—
4. مکانیزم‌های مولکولی بازسازی دندان
۴.۱ فاکتورهای رشدی مانند BMP‑4
نقش کلیدی در تمایز سلول‌های بنیادی دندانی دارند .
۴.۲ سیستم‌های سیگنالینگ و ژنتیکی
استفاده از siRNA برای سرکوب پروتئین‌هایی مانند USAG‑1 جهت حلزون‌زایی مجدد دندان در حیوانات
۴.۳ واسط‌های بیومواد و کیت‌های داربست
هیدروژل‌ها و داربست‌های کلاژن/کلسیم‌فسفات برای رشد مینای دندان و بازسازی استخوان
مواد هوشمند با تخلیه فاکتور رشد در زمان واکنش التهابی
۴.۴ اکزوروزوم‌ها (Extracellular Vesicles)
راهکار بدون سلول برای تحریک بازسازی بافت
—
5. پلتفرم‌های مهندسی بافت
ترکیب مناسب سلول بنیادی، داربست، و فاکتور رشد جزء کلیدی این پلتفرم‌هاست. تحقیقات اخیر مانند implant کردن بافت مهندسی‌شده از سلول‌های انسانی/خوک در فک خوک نشان داده‌اند که با دو هفته، دندان‌هایی شامل دنتین و سمنتوم تشکیل شده‌اند .
—
6. مطالعات پیش‌بالینی و حیوانی
استفاده از PDLSCs و hDPSCs برای بازسازی پالپ، سمنتوم و استخوان آلوئولار
مدل‌های خوکی و موش برای بررسی بازسازی دندان کامل با هیدروژل MSC‑دار
—
7. کارآزمایی‌های بالینی اخیر
آزمایش بالینی دانشگاه پنسیلوانیا در ۲۰۲۵: بازسازی استخوان فک با هیدروژل + MSC
اولین آزمایش انسانی برای داروی مهار USAG‑1 جهت رشد دندان جدید (شروع پاییز ۲۰۲۵، کودکان ۲–۷ سال)
—
8. چالش‌ها و موانع
۸.۱ ایمنی و پاسخ ایمنی
خطر رشد غیرقابل‌کنترل سلولی و رد سیستم ایمنی
۸.۲ پایداری عملکرد و ساختار
مینای تولیدشده هنوز کمتر از مینای طبیعی دوام دارد
۸.۳ زمان رشد
دندان طبیعی در انسان نیاز به سال‌ها رشد دارد، چالش برای استفاده سریع بالینی
۸.۴ مقررات و هزینه‌ها
پذیرش اخلاقی و مالی دشوار، درمان اولیه بسیار گران و تخصصی
—
9. چشم‌انداز آینده و کاربردهای بالینی
انتظار می‌رود در دهه آینده:
بازسازی پالپ و دنتین در درمان اندو
بازسازی استخوان آلوئولار برای ایمپلنت
رشد دندان کامل در کودکان با agenesis مادرزادی
داروهای målgericht مثل USAG‑1 برای تحریک خودترمیمی
کاربرد اکزوروزوم‌ها به‌صورت تزریقی برای تسهیل بازسازی بدون سلول
—
10. نتیجه‌گیری
تحقیقات حوزه سلول‌های بنیادی دندانی مسیر درخشان و آینده‌دار برای جایگزینی درمان‌های سنتی باز کرده است. با پیشرفت‌های قابل توجه در زمینه تحلیل ژنتیکی، بیومواد هوشمند، و کارآزمایی‌های بالینی، آینده‌ای نه‌چندان دور شامل درمان بازسازی‌کننده دندان با سلول‌های خودی ممکن است. باوجود چالش‌ها، این رویکرد تحول گسترده‌ای در دندانپزشکی ایجاد خواهد کرد.
—
11. منابع
مقالات و بازبینی‌ها
اخبار و گزارشات